Taşıt Tutması

Hareket hastalığı,iç kulağın oldukça sık görülen bir bozukluğudur. Dalgalı deniz, uçak ya da otobüs gibi taşıt hareketlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu hastalık sonucunda denge bozulur ve kişi kendi bedensel hareketlerini konumlandırmakta güçlük çeker.

Taşıt tutmasının sebebi nedir?

Temelde hareket beyin tarafından algılanırken üç farklı sinirsel yol kullanılır, birincisi iç kulaktan gelen uyarılar, ikincisi gözlerden gönderilen uyarılar ve üçüncüsü ise vücut derin dokularından proprioseptör adı ile bilinen yapılardan gelen uyarılardır.

Bilinçli olarak hareket edildiğinde, örneğin yüründüğünde bu üç sinirsel yol ile beyine mesajlar gitmeye başlar. Hareket bilinçli olarak yapılmadığında, örneğin araç içerisinde yolculuk sırasında, beyin bu üç yoldan gelen mesajları koordine etmez ve bu nedenle bazen bu yollar arasında “anlaşmazlık” ortaya çıkar. Bu anlaşmazlık durumunu ise taşıt tutması şeklinde adlandırılır.

Örnek vermek gerekirse; sinema gösterimlerinde gözlerimiz bir hareket sezer ancak iç kulaktan gelen mesaj bu hareketi vücudumuz hareket etmediğinden doğrulamaz. Bu açıkça bir anlaşmazlık durumudur, bu nedenle bazı kişilerde sinemada mide bulantısı ortaya çıkabilir.

Hareket hastalığının sebebi karmaşıktır; anlaşmazlık hipotezi sadece bir varsayımdır. İç kulağın hareketi tespit eden yapıları olmaksızın hareket hastalığı oluşmaz, dolayısıyla hareket hastalığının sebebinin iç kulak kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Karşıt olarak gözlerden gelen mesajların çok da etkin olmadığı varsayılmaktadır, çünkü kör insanlarda da hareket hastalığı görülmektedir.

Hareket hastalığı karmaşık hareketler sırasında daha sık oluşur. Bu tür hareketler genellikle yavaştır ve iki farklı yöndedirler (dikey ve yatay hareketlerin birlikte olması).

Beyine ulaşan mesajların arasındaki anlaşmazlık durumunun bazı nörotransmitterlere (beyinde ve sinir sisteminde iletimi kolaylaştıran kimyasal maddeler) bağlı olduğu öngörülmektedir. Hareket hastalığını tedavi etmek üzere tasarlanan ilaçlar bu maddelere etki ederek tedaviye yardımcı olmaktadırlar.

Hareket hastalığının belirtileri nelerdir?

Bulantı ve kusma, baş dönmesi ana belirtilerdir. Diğer yandaş belirtiler ise, terleme, panikleme, huzursuzluk ve sıkıntıdır.

Taşıt tutması ile deniz tutması arasındaki fark nedir?

Taşıt tutması ile deniz tutması arasında herhangi bir fark yoktur. Bazı kişilerde trende, uçakta, otobüste ya da lunaparkta eğlenirken bulantı ve kusma ortaya çıkabilir.

Diğer bazı kişilerde deniz yolculuğunda hareket hastalığı oluşur. Bütün bu durumlar aynı hastalığın farklı senaryolarıdır ve hareket hastalığı diye adlandırılırlar.

Denge sistemimiz nasıl çalışmaktadır?

Taşıt tutması tamamen denge sistemi ile ilişkilidir. Uzay ve havacılık tıbbı araştırmacıları denge hissini spatial oryantasyon (kişinin kendini boşlukta konumlandırması) olarak adlandırmaktadırlar, çünkü hareket edip etmediğimiz, ne yöne gittiğimiz, dönüp dönmediğimiz gibi bilgiler bu şekilde aktarılır.

Denge sistemimiz sinir sistemimizin aşağıda belirtilen karmaşık yapısı ile kurulmuştur:

1. İç kulak: Hareketin yönünü, dönmesini, ileri geri hareketi, yanlama hareketlerini ve aşağı-yukarı hareketleri bildirir.
2. Gözler vücudun ne konumda olduğunu (Baş aşağı pozisyon, vücudun sağ tarafının yukarıda olması gibi) ve hareket yönünü bildirir.
3. Dokularımızda bulunan proprioseptörler ile vücudumuzun hangi bölümünün yere dokunduğunu hissederiz.
4. Kas ve eklem reseptörleri ile vücut hareketleri bildirilir.
5. Merkezi sinir sistemi koordinasyonu sağlar.

Hareket hastalığı tehlikeli midir?

Hareket hastalığı tehlikeli bir durum olamamkla beraber kişiyi az ya da çok derecede rahatsız eden ve yaşamını belli ölçülerde engelleyebilen bir durumdur. Genellikle hareket hastalığının bulgularının hareketin durmasıyla ortadan kalkmasına rağmen bazen seyahatten birkaç gün sonrasına kadar sürebilen bulantı-kusma şikayetleri olmaktadır.

Hareket hastalığına karşı neler yapılabilir?

• Her zaman seyahatlerinizi vücudunuzun ve iç kulaklarınızın algıladığı hareketi gözlerinizle de görebileceğiniz şekilde yapın:
  • Arabada ön koltukta oturup arabanın gittiği yöne bakın
  • Gemide güverteye çıkıp ufka bakın
  • Uçakta pencere kenarına oturup dışarıyı seyredin
  • Yine uçakta hareketin en az algılandığı kanat üstünü tercih edin.
• Koltukarınızı gidiş yönüne ters yöne çevirmeyin ve yolculuk sırasında kitap okumayın.
• Hareket hastalığı bulunan başka bir yolcuyu seyretmeyin ya da onunla sohbet etmeyin.
• Ağır kokulardan, baharatlı yiyeceklerden uzak durun.
• Doktorunuz tarafından önerilen hareket hastalığına karşı kullanabileceğiniz bir ilacı hemen yolculuğunuzun başında alın.

Taşıt Tutması nasıl tedavi edilebilir?

Antihistaminik ilaçlar hareket hastalığına karşı etkilidirler. Bu ilaçların kullanılmasıyla bulantı-kusma, baş dönmesi engellenebilir. Ülkemizde yaygın olmamakla beraber cilde yapıştırılabilen skopolamin etken maddeli antikolinerjik ilaçlar da etkilidirler.